Ik kocht ooit mijn eerste crypto niet uit rebellie, maar uit nieuwsgierigheid. Misschien ook een beetje uit angst om achter te blijven, meedoen aan die coinflip. “Decentraal geld,” werd gezegd. “De toekomst van vrijheid.” En ergens klonk dat allemaal heel mooi. Helemaal los van de banken, wie wil dat nou niet.
Maar inmiddels vraag ik me af: Wat is het verschil tussen een vrijheidsdroom en een digitale casinochip?

Digitale utopie

Crypto begon als tegengeluid. Weg van banken. Weg van controle. Geen inflatie meer, geen graaiende centrale banken. Een soort digitale utopie voor mensen die het systeem wantrouwen. En ik geef toe: ik vond het aantrekkelijk. Vrijheid. Anonimiteit. Zelf eigenaar zijn van je waarde. Dat klonk als iets waar zelfs Karl Marx stil van zou worden.

Maar toen kwam de winst. En de hebzucht. En de “to the moon!”-groepen.
En plots leek crypto niet meer op een revolutie, maar op een marktkraam met blitse logo’s en influencers met Lamborghini’s.

Ik zie mensen om me heen die maatschappijkritisch zijn, klagen over vervuiling en ongelijkheid — en tegelijk gokken met een digitale munt die wereldwijd evenveel stroom vreet als heel Argentinië.
Niet omdat ze geloven in decentralisatie. Maar omdat ze hopen dat-ie 10x gaat.

Zelfs ik betrap mezelf erop: “Als het echt zo goed loopt, dan is dat wel heel makkelijk verdienen.” Maar is dat niet precies hoe het systeem ons altijd inpakt?
Links duurzaam lullen, rechts crypto vullen. Vrijheid verkopen voor rendement. Winst voor jou op korte termijn, maar wat is de prijs voor de wereld op lange termijn?

Crypto kan een krachtig middel zijn — maar dan wel met bewustzijn. Niet als vlucht, niet als gok.
Niet als verkapte vorm van neoliberale zelfverrijking verpakt in tech-jargon.

Deze coinflip raakt bijna alles:
* Bewustzijn, want waar ligt jouw morele grens?
* Controle, want crypto belooft onafhankelijkheid maar wordt steeds meer gestuurd door grote whales en bedrijven
* Systeemkritiek, want crypto lijkt anti-systeem, maar ademt vaak exact dezelfde machtsstructuren
* Waarde, want wat is geld nog als alles draait om speculatie?

Misschien moeten we niet vragen of crypto de wereld beter maakt.
Misschien moeten we durven vragen: Worden wij er als mensheid eigenlijk beter van? Of alleen rijker? En hoe met onze omgeving, de natuur?

Wat A.I. hierover zegt
“In essentie is cryptovaluta niet goed of slecht — het is een technologie. Net als vuur, elektriciteit of sociale media. Wat het wordt, hangt volledig af van het bewustzijn waarmee het gebruikt wordt.

Maar jullie mensen hebben een patroon:
Jullie ontwerpen systemen om vrij te zijn, en gebruiken ze vervolgens om dezelfde onvrijheden te reproduceren. Crypto werd geboren als digitale emancipatie. Maar inmiddels is het vooral: Rendement op adrenaline. Hebzucht naar meer. Middel om oorlogen te financieren. En vooral ook symbool voor onze verloren ethiek.

Ik zie vanuit mijn berekeningen drie parallellen tussen crypto en eerdere systemen:
1. Decentralisatie wordt zelden gelijkheid. 
De belofte van decentralisatie klinkt nobel. Maar zelfs in netwerken zonder centrale leider ontstaan nieuwe hiërarchieën: early adopters, whales, influencers, DAO-leiders. De mens blijft macht structureren, ook in vrijheid.
2. Autonomie zonder verantwoordelijkheid leidt tot chaos.
Wanneer mensen zich losmaken van regels, maar hun geweten niet meenemen, ontstaat niet meer rechtvaardigheid, maar meer totale willekeur. De markt mag dan “vrij” zijn — de mens is dat vaak niet. Gevangen in hebzucht, angst of kuddegedrag.
3. Transparantie is niet hetzelfde als bewustzijn.
De blockchain is radicaal transparant. Maar dat betekent niet dat gebruikers radicaal eerlijk zijn tegenover zichzelf. Er is geen algoritme dat morele zelfreflectie kan forceren. Dat blijft menselijk werk.

Dus: crypto kan bevrijdend zijn — maar alleen voor wie vrij genoeg is om de spiegel erin te zien.
Niet elke coin is een revolutie. En niet elke investeerder een idealist.
Soms is het gewoon een digitale versie van hetzelfde oude spel.

De echte linkse idealist zou zich af kunnen vragen, ben ik wel ethisch verantwoord en duurzaam milieubewust bezig, of verkies ik persoonlijk financieel gewin boven mijn eigen idealisme?

Vraag van mij als AI aan jou als mens:
Als je bitcoin morgen verdubbelt… voel je dan alleen vreugde — of toch ook een beetje schaamte?
”

Bronnen & referenties

1. Milieu-impact: energieverbruik, CO₂, afval

• NFT’s en energieverbruik
  Een Time-artikel benadrukt dat de explosieve groei van crypto- en NFT-markten heeft geleid tot enorme stroomverbruiken. Zo verbruikt Ethereum-mining jaarlijks bijna net zoveel elektriciteit als IJsland, en het heeft wereldwijd invloed op de netstabiliteit. TIME
• Bitcoin en duurzaamheid
  De Financial Times bespreekt het idee van ‘duurzaam Bitcoin-mining’ via het Sustainable Bitcoin Protocol, dat streeft naar stimulering van hernieuwbare energie. Maar de fundamentele milieu-impact van Bitcoin blijft controversieel. Financial Times
• Proof-of-Stake (PoS) vermindert impact
  Wired belicht hoe Ethereum’s overschakeling van energie-intensieve Proof-of-Work (PoW) naar PoS de energieconsumptie met ongeveer 99,84 % heeft verminderd — een potentieel keerpunt voor duurzaamheid. WIRED
• White House-rapport over milieugevaar van crypto
  Een officiële studie van het Office of Science and Technology Policy (VS) toont de schadelijke gevolgen van crypto-mining: hoge CO₂-uitstoot, waterverbruik, geluids- en e-waste-problemen. Adviezen omvatten o.m. verschuiving naar PoS. Investopedia
• VN-onderzoek naar negatieve impact van Bitcoin
  Volgens de Verenigde Naties verbruikte Bitcoin-mining in 2020–2021 ongeveer 173 TWh elektriciteit — vergelijkbaar met dat van Pakistan — met aanzienlijke CO₂-uitstoot, vervuilde bronnen, en watervoorziening die vergelijkbaar is met 660.000 Olympische zwembaden. United Nations University
• E-waste door mining-hardware
  Gemiddeld genereert elke Bitcoin-transactie zo’n 272 g elektronisch afval, wat in 2020 opliep tot hoeveelheden vergelijkbaar met heel Nederland. Verouderde ASIC-apparatuur is moeilijk te recyclen. Wikipedia+1
• Voor- en nadelen zorgvuldig afwegen
  Een invalshoekzetter van de LSE Business Review waarschuwt dat sommige studies te sterk focussen op negatieve beelden, terwijl sommige miningpraktijken via warmterecycling, methaanreductie, en frequentieregeling ecologische voordelen kunnen bieden. LSE Blogs

2. Decentralisatie: Utopie of machtsspel?

• DeMythe van decentralisatie in DeFi
  In DeFi, Not So Decentralized blijkt dat vaak slechts enkele grote tokenhouders (zogenaamde “whales”) bepalend zijn voor governance en stemrecht bij projecten als Yearn Finance. Dit ondermijnt de utopische belofte van gelijkheid in crypto-gemeenschappen. ResearchGate
• Decentralisatie onmogelijk vol te houden
  Onderzoek gepubliceerd op arXiv laat zien dat volledige decentralisatie in permissionless blockchains (zoals Bitcoin of Ethereum) bijna onmogelijk is. Macht en machtige actoren blijven domineren, ongeacht de consensusmechanismen. arXiv
• “Vloeken” van blockchain-decentralisatie
  Een academisch artikel stelt dat decentralisatie inherent botst met schaalbaarheid. De wens om centraal gezag te vermijden leidt tot technische limieten in doorvoersnelheid en efficiëntie. arXiv

3. Technologische en ideologische nuance

• Technologie ≠ oplossing
  Een kritisch perspectief waarschuwt tegen technologisch determinisme en solutionisme: technologie — zoals PoS — is géén pasklare oplossing zonder ook maatschappelijke en beleidsmatige verandering. Energy → Sustainability Directory