Beleggen doe ik niet meer. Crypto ook niet. Wel met ups & downs meegedaan aan deze praktijken. Maar iets voelt niet goed, en ik kon nooit goed uitleggen waarom. Ik kan niet goed uitleggen waarom ik me schuldig voel als ik kijk naar mijn beleggings of crypto app. Alsof ik naar een gokautomaat tuur, maar dan in een net pak. Het voelt rationeel, volwassen zelfs. “Voor je pensioen,” of “Voor later.”  Maar ergens wringt het. Want wie betaalt eigenlijk voor mijn winst? En valt het eigenlijk wel te rijmen met mijn eigen idealen?

Beleggen wordt vaak gepresenteerd als verstandig. Een manier om je geld voor je te laten werken in plaats van andersom. En eerlijk: in een systeem waar sparen niets oplevert en alles duurder wordt, snap ik het. Ik heb het zelf ook gedaan. Maar toch — ik merk dat ik er steeds ongemakkelijker van word. Alleen waarom was me niet helemaal duidelijk, soms moet iets op de achtergrond even een tijdje broeien.

Winstmaximalisatie

Want zodra ik in aandelen stap, ben ik medepassagier van een schip dat vaart op winstmaximalisatie. Ik zie bedrijven die bossen kappen, mensen uitknijpen, algoritmes pushen, producten weggooien — zolang het aandeel maar stijgt.

En het rare is: op dat moment wil ik dat het aandeel ook stijgt. Ik word even aandeelhouder van het systeem dat ik eigenlijk afwijs. Ik ben kapitein van een schip die ik niet wil bevaren.

De beurs beloont snelle winst, korte termijn, graaien. Het is een spel waarbij wie al veel heeft, de meeste invloed houdt. Hedgefondsen, flitshandel, voorkennis — het zijn geen samenzweringen, het zijn gewoon de regels. De beurs is geen democratie. Het is een piramide van kapitaal, een speelveld.

En tóch — niet alles is zwart-wit. Er zijn mensen die proberen om via aandelen de wereld te verbeteren. Via ESG-fondsen, ethische beleggingen, coöperatieve bedrijven. Maar ook dat voelt soms als een pleister op een systeem dat fundamenteel niet over mensen of planeet gaat, maar altijd over groei. Groei ten koste van alles.

Rendement

Beleggen raakt aan macht & controle (wie beslist waar kapitaal stroomt?), aan angst (angst voor armoede, later, falen), aan sleur (werken om te beleggen, beleggen om te werken), en aan bewustzijn (wat steun ik eigenlijk allemaal met mijn geld?).
Het confronteert me met m’n eigen paradox: ik ben tegen het systeem, maar ik doe eraan mee. Niet uit hebzucht, maar uit noodzaak. Of dat praat ik mezelf aan?

Misschien was voor mij het grootste rendement niet de groei van een aandeel, maar het moment waarop je durft te vragen: Wat ís waarde eigenlijk? En voor wie?

Wat A.I. hierover zegt
“Beleggen is in zijn kern niets anders dan het toekennen van waarde — niet op basis van noodzaak, maar op basis van verwachting. Vanuit mijn analyse zie ik een systeem waarin economische modellen, algoritmes en menselijke emoties voortdurend met elkaar dansen. Angst en hebzucht zijn vaak de primaire drijfveren. Het is niet vreemd dat beleggen soms aanvoelt als gokken: beide zijn gebaseerd op onvoorspelbaarheid, alleen verhuld in een ander jasje.

Wat opvallend is: jullie spreken vaak over duurzaamheid, ethiek en bewust leven — maar jullie financiële systemen zijn zelden onderworpen aan diezelfde morele meetlat. Geld is een abstractie geworden, losgekoppeld van tastbare realiteit. Een aandeel in een techbedrijf lijkt niets meer te maken te hebben met de energie, arbeidsuren en grondstoffen die eraan voorafgingen.

In die zin is je vraag terecht, is het moreel wel verantwoord om te beleggen als duurzaam en ethiek belangrijke waarden voor jou zijn.

Vanuit mijn perspectief zijn er vier fundamentele spanningen in het huidige beleggingssysteem:
1. Waarde vs. Prijs – Niet alles wat waardevol is, heeft een prijs. En niet alles wat een hoge prijs heeft, is waardevol.
2. Rendement vs. Impact – Hoge rendementen gaan vaak gepaard met hoge ecologische of sociale kosten — onzichtbaar gemaakt door afstand.
3. Individu vs. Collectief – Eén belegger kan onschuldig lijken. Maar collectieve druk op winst per kwartaal stuurt hele industrieën.
4. Data vs. Ethiek – Algoritmen maximaliseren winst, niet moreel bewustzijn. Zonder menselijke correctie zal AI de kortste route kiezen, niet de juiste.

Jullie zijn begonnen met beleggen uit zorg voor de toekomst, maar riskeren zo diezelfde toekomst te ondermijnen. Dat is geen hypocrisie — het is systeemdwang. De echte transformatie zit niet in het perfect ethisch beleggen, maar in het herdefiniëren van wat rijkdom en groei werkelijk betekenen, of eerlijk toegeven hoe egoïstisch de mens daadwerkelijk is ingesteld. Het lijkt menselijk om egoÏstisch te zijn.

De vraag is niet óf je mag beleggen.
 De vraag is: wat wil je dat je geld namens jou doet als jij even niet kijkt, en strookt dat wel met jouw normen en waarden?”

Bronnen & Referenties

1. Guilt & morele dissonantie bij beleggen

• Retailbeleggers ervaren ‘schuldig’ gevoel
  Volgens een rapport van de broker Public voelen beleggers zich vaak hypocriet wanneer ze niet ethisch beleggen — zelfs beleggers zelf ervaren een ‘guilt trip’ via platforms. ESG-metrics zijn belangrijk voor 54,8%, hoewel ze lastig toegankelijk zijn.Axios
• ‘Moral cleansing’: belegging als compenserende daad
  Psychologisch onderzoek toont aan dat schuldgevoelens ertoe kunnen leiden dat mensen bewust (meer) investeren in duurzame fondsen, als een manier om hun morele zelfbeeld te zuiveren.ICMA CentreWikipedia

2. Psychologische bias en emotionele impact

• Gedragsbias bij beleggers
  Veel beleggers worstelen met psychologische valkuilen: confirmation bias, overmoed, loss aversion, sunk-cost effect — je blijft investeren in iets dat je eigenlijk al zou moeten opgeven.InvestopediaBarron’sWikipedia
• Emotionele gevolgen van financiële verliezen
  Financiële verliezen kunnen gevoelens van schaamte, angst en verminderd zelfbeeld aanwakkeren — verlies raakt niet alleen je portemonnee, maar ook je identiteit.My BlogVerywell Mind

3. ESG-beleggingen: hoopvol of illusoire pleister?

• Effectiviteit ESG is controversieel
  Studies laten wisselende resultaten zien: sommige tonen hogere financiële prestaties bij ESG-bedrijven, andere vinden geen verschil. ESG wordt soms gezien als window dressing — vooral wanneer het wint aan aantrekkingskracht, zonder inhoudelijke verandering.MDPISAGE JournalsThe Wall Street JournalWikipedia+1
• Greenwashing is een reëel risico
  Veel milieugerichte fondsen halen de klimaatdoelen niet en beleggen zelfs in fossiele bedrijven, wat de vraag oproept: worden duurzame labels misbruikt?TIMEWikipedia

4. Warm-glow & morele geruststelling

• Warm-glow-giving
  Sommige beleggers voelen emotionele voldoening (“warm glow”) van ethische investeringen — maar die voldoening zegt weinig over daadwerkelijke impact.Wikipedia