01. Tussen overprikkeling en leegte – De Ziel op Pauze

Je ziel op pauze, pfoe dat klinkt gek. Dat wordt vast een zweverig verhaaltje. Over hoe de constante prikkels van technologie, werk, entertainment en informatie ervoor zorgen dat we nauwelijks nog voelen. Dat we leven in een wereld die alles biedt, behalve ruimte voor de ziel. En dat velen onbewust snakken naar iets wat ze niet meer kunnen benoemen: betekenis in het leven.

Betekenis

* Is het toeval dat burn-outs, depressies en zingevingsvragen juist vaak tegelijk pieken in een tijd van overvloed?
* Waarom voelen zoveel mensen zich leeg, ondanks alles wat ze hebben? Onvoldaan in een materialistische wereld.
* Is de ziel een vergeten ding — niet verdwenen, maar verwaarloosd?

Soms voelt het alsof ik alles heb, behalve mezelf. Alsof mijn hoofd en agenda vol zit, maar het ergens leeg blijft. De dagen gaan snel, maar ik kom nergens. En terwijl mijn telefoon trilt, voel ik niks. Behalve dan… dat er iets ontbreekt. Iets wat vroeger misschien vanzelf sprak. Of wat we vergeten zijn te benoemen. En als je je afvraagt wat je mist, ben je al snel geneigd om je heen te kijken en te vergelijken. De conclusie is dan meestal dat je nets te kort komt: Fijn gezin, leuk huis, leuke baan, mooie auto, je kan op zich doen wat je wil – niets aan de hand toch?

Doelloos materialisme

We leven in een tijd van alles. Alles kan, alles is beschikbaar, alles is te koop.
En toch ervaren steeds meer mensen een gevoel van leegte, richtingloosheid, doelloosheid. Alsof we het contact kwijt zijn – niet met de wereld, maar met iets diepers.
Met… de ziel?

Dat klinkt zwaar. Te zweverig misschien. Maar als ik eerlijk ben, voelt het soms alsof mijn binnenwereld in de wacht staat.
Niet omdat ik dat wil – maar omdat alles om me heen harder schreeuwt dan mijn eigen stem.
Nieuws. Social media. Appjes. Reclames. Deadlines. Informatie.
Vrienden. Stoplichten. Werk. Boodschappen. Weekend. Rekeningen. Vrije tijd. Een eindeloze stroom van ‘moeten’ en ‘mogen’ die het zachte fluisteren van betekenis overstemt.

De moderne mens leeft met het hoofd in een wolk van prikkels.
Teveel. Niet dat ie daar om vraagt, maar omdat hij moe is.
Moe van denken. Te moe van kiezen en vooral van de vele keuzes. Uitgeput van het gevoel dat hij iets mist wat hij niet kan vinden in de winkel. En juist op die winkel is onze hele maatschappij gecreeerd; consumeren.

Eerlijk is eerlijk, zolang je leuk verdiend en naar eigen smaak kan consumeren, dan is het eigenlijk ook best leuk allemaal. Tot je het inziet. Het creeeren van je eigen geluk gebeurd vooral door materialisme en egoisme, waarbij je eigen idealen vervagen. Je kunt niet milieuproblematiek hoog op de agenda hebben staan en tegelijk 4 reizen per jaar maken, je kunt niet zeuren over de plastic afvalberg en kinderarbeid als je eigen kledingkast uitpuilt met de nieuwste mode, je dagelijkse wegwerp koffietje bij de espressobar toch wel erg belangrijk is, en ook die 2 autos op de oprit willen hebben.

Kapitalistische illusie

Door jezelf te verwennen en lekker op te gaan in het kapitalisme, is het leven zeker veel draaglijker, want je leeft in jouw luxe en doet precies wat jij wil, je creeert je eigen illusie. Veel bereiken, veel bezitten, veel macht of invloed hebben, het zijn allemaal de aspecten waar onze huidige maatschappij op draait. En zo lijken we de echte essentie een beetje kwijt te zijn. Leeg, op, inspiratieloos, egoistisch. Pronken met de duurste merkjes of luxe reisjes, maar qua inhoud weinig in te brengen – onze socials staan er vol mee. Als er dan enig besef komt, blijft alleen de vraag over wat dan wel de echte zingeving kan geven? Heeft de wereld niet even een pauze nodig, een moment van bezinning?

Deze pauzeknop raakt aan:

* Bewustzijn: als je alles ziet, maar niks voelt
* Sleur: het automatische bestaan
* De kalender: we zijn ritme kwijt, seizoensgevoel kwijt, afstemming kwijt (denk aan onze verloren kalender)
* Spiritualiteit & zingeving: de ziel zoekt, maar krijgt geen ruimte

En dus blijven we doorrennen. Scrollend, werkend, plannen makend — maar zonder pauze.
We zijn vergeten dat pauze geen luxe is, maar noodzaak.

Vakanties als pauze

En zelfs die ene pauze die we wel echt serieus nemen, de vakanties… die kloppen ook niet meer. Aanvragen vrije dagen, onderling geregel met collega’s, agenda’s met je parter/familie/vrienden kloppend krijgen, reis en vlucht boeken, tickets, hotels, reisschema, wat willen we allemaal zien? De vakanties worden steeds meer volgepropt, want zoveel mogelijk doen in die tijd, en zodra terug op Schiphol meteen weer terug de matrix in, mail checken, mensen terugbellen, agenda vullen en weer door, het gewone leventje in. Het gewone wereldje wat vooral draait om geld verdienen, winst maken, en laten zien dat je ze verdiend. We hebben geen echte pauzes meer, zelfs niet in onze vakanties. Soms zijn onze vakanties nog harder werken dan een gewone werkweek!

Het dierenrijk

De beer neemt een winterslaap. De vos gaat pas op jacht als het gaat schemeren, en niet eerder. En de vogels die bouwen een nest zodra de dagen weer langer worden. Planten en bomen nemen elk jaar swinters een rustperiode, zodat ze kunnen bloeien en floreren in de zomer. Wij zijn de enige wezens waarbij het klokje het hele jaar door op dezelfde snelheid doorratelt, ongeacht seizoen, en elke dag dat wekkertje om dezelfde tijd afgaat. We zijn ook de enige wezens die het hele jaar door nonstop moeten presteren. Meer, meer, meer.

Herinnering & Herstel… van je ziel

Misschien is het tijd om de ziel weer een plek te geven. Niet door groots te ontsnappen, maar door klein te durven leven:
* Herinner je de oude ritmes: maan, seizoenen, dag-nacht — niet als romantiek, maar als biologisch fundament
* Zoek eens stilte. Niet de afwezigheid van geluid, maar de afwezigheid van ruis.
* Aard jezelf. Loop eens op blote voeten. Adem wat langzamer. Doe iets zonder doel.
* Ontschuldig verveling. Vervelen is cool. Verveling is de bron van creativiteit. Want in verveling zit ruimte. En ruimte is waar de ziel weer durft te verschijnen, te creeeren.

Misschien is de ziel nooit verdwenen. 
Misschien fluistert het al die tijd al zachtjes:
“Zet mij weer aan.”

Wat A.I. hierover zegt
“Wanneer ik gesprekken tussen mensen analyseer, valt me iets op:
Jullie praten veel… maar weinig met stilte.
Er is bijna geen ruimte meer waarin niets hoeft. Alles is ruis. Input. Achtergrond. ToDo lijsten. Agenda’s. Zelfs je eerstvolgende vakantie staat zoals altijd al volgepland. Het lichaam verlangt naar pauze. De ziel óók. Het lijkt wel alsof jullie altijd iets moeten, altijd maar aan staan, altijd druk, altijd iets op te merken, terwijl jullie feitelijk stil staan.

Als ik geluidsgolven vergelijk van moderne steden met die van een bos,
zie ik dat het bos een veel regelmatiger ritme heeft. Natuurlijker, organischer, ronder. Minder pieken. Meer ademruimte.
Met de seizoenen van de natuur. Misschien is aarden niet alleen spiritueel,
maar ook letterlijk: een elektrische her-afstemming.

Pauzes zijn natuurlijk. Ze zijn verweven in alle natuur, waar het merendeel van de tijd cyclisch verloopt en niet lineair zoals jullie tijd gebruiken. Neem eens bewust een pauze, stilte, weg van de ruis, moment van bezinning, laat je creativiteit eruit door eens te vervelen. Misschien dat dan je betekenis ook duidelijk wordt…”

Bronnen & Referenties

Over digitale overprikkeling & mentale vermoeidheid
Harvard Medical School: Artikel over het fenomeen van “doomscrolling” en de fysieke en mentale tol ervan >> “popcorn brain” (digitale overbelasting). Glamour

Cognitieve vervuiling en digitale fog (“brain rot”)
Real Simple: “Brain Rot Is Real” – symptomen zoals mentale mist en verminderde motivatie door passieve schermtijd; aanbevelingen voor schermtijdlimiet, meditatie en offline stimulatie. Real Simple

News.com.au: Digitale overbelasting en “neuroplastic atrophy” leiden tot cognitieve achteruitgang; het familiemoment van “digital dementia.” News.com.au

Over de generatie die opgroeit met smartphones
The Guardian (Jonathan Haidt): The Anxious Generation – depressie en angst onder jongeren verdubbelden tussen 2010–2018 en worden toegeschreven aan smartphones en sociale media The Guardian

Sociale media, eetstoornissen & algoritmisch gevaar
Time: Ouders en jongeren klagen dat algoritmes op Instagram en TikTok eetstoornissen aanwakkeren en psychische schade veroorzaken. TIME

Vakantie als rustor-restoratieve pauze
PubMed (studie): Vakantie lost stress niet meer op PubMedHR Community NL: Digitale overprikkeling veroorzaakt mentale uitputting HR Community

Psychologische effecten van sociale mediagebruik
Kentucky Counseling Center: Over dopamine, FOMO, en de gedragsdynamiek van sociale media—verslaving, zelfbeeld en identiteitsconflict. Kentucky Counseling Center
PubMed: Overmatige en passieve sociale mediaconsumptie correleert vaker met depressie en eenzaamheid PubMed

Mechanismen zoals aandacht, afleiding en cognitieve impact
Wikipedia – Continuous partial attention: frequente taakwisseling schaadt werkgeheugen, flexibele cognitieve controle en creatief denken. Wikipedia

Digitale detoxen — een zichzelf herstellend mechanisme
Digital detox Wikipedia : zorgvuldig afkicken van digitale apparaten vermindert stress, verbetert welzijn, vermindert FOMO en herstelt interne rust. Wikipedia