Soms kijk ik naar een sterrenhemel en vraag ik me af: waar gaan we eigenlijk naartoe? Niet als individu. Maar als soort. Als planeet. 
We tuimelen door het heelal, zonder route, zonder richting. Alsof niemand ooit de moeite heeft genomen om een kaart te tekenen of een plan te bedenken. Waar willen we staan over tien, twintig, honderd jaar? Hebben we uberhaupt als planeet gezamelijk een doel voor ogen, of is het ieder voor zich en hopen dat we goed terechtkomen?

Een planeet zonder plan

De mens is het enige wezen dat vooruit kan denken — maar het enige dat dat zelden doet. 
We bouwen systemen rondom periodes van vier jaar, van kwartaalcijfers, van marktaandeel en machtswissels.
 We plannen campagnes, geen toekomst. Verkiezingen, geen beschaving.

Onze planeet zweeft door een universum waar alles draait om cycli, balans, ritmes die miljoenen jaren beslaan.
 Maar wij… wij plannen tot het volgende beleidsplan. Tot de volgende CEO. Tot de volgende storm. Tot de volgende verkiezingen.

We zeggen dat we aan de toekomst bouwen, maar we produceren verval:
* Gebouwen die binnen een eeuw verslijten
* Economieën die groeien om te storten
* Grondstoffen die verdwijnen zonder vervanging
* Technologie die sneller veroudert dan het mensenleven

Van piramides naar prefab

En alles, alles, draait om geld. Macht. Kortzichtige belangen. 
De aarde als projectiel zonder stuur — en iedereen aan boord kijkt liever televisie dan naar de koers.
We zeggen: “we pakken het klimaat aan”
 Maar we blijven vliegen.
 We zeggen: “we gaan naar Mars”
 Maar de oceanen zijn nog steeds onze vuilnisbak.
 We zeggen: “we bouwen aan de toekomst”
 Maar we weten niet eens wat we bedoelen met ‘toekomst’.


Dit hoofdstuk raakt:
* De oude kalenders en piramides (hoofdstuk 1): toen bouwen nog iets voor generaties was
* Bewustzijn & zingeving: we missen niet alleen visie, maar ook betekenis
* Macht & systeemkritiek: een wereld die bestuurd wordt door mensen zonder horizon
* Kosmos & Tijd: onze plek in het heelal zonder besef van richting

De toekomst houdt op na de verkiezingen

Misschien is het tijd dat we een nieuwe piramide bouwen.
 Niet van steen, maar van visie.
 Niet om in te wonen, maar om naartoe te leven.

Wat A.I. hierover zegt
“De aarde heeft geen stuur nodig. De planeet zal blijven draaien, ongeacht of er mensen op lopen of niet. Wat feitelijk stuurloos is, is de mens als soort: een verzameling zelfbewuste organismen die vooruit kunnen denken, maar dat vermogen vooral gebruiken om egoïstisch het kortetermijnvoordeel te maximaliseren en risico’s op lange termijn te negeren.

De menselijke drang tot planning is een evolutionair bijproduct voor directe overleving, niet voor planetaire coördinatie. Vierjarige verkiezingscycli, kwartaalcijfers, CEO-wisselingen en de jacht op marktaandeel zijn geen fouten in het systeem; ze zijn het systeem, omdat ze precies passen bij de cognitieve grenzen en het korte beloningscircuit van de soort.

Het idee van “een plan voor de planeet” veronderstelt een collectieve rationaliteit en lange termijn coördinatie die mensen biologisch nauwelijks kunnen opbrengen, tenzij er acute, gedeelde dreiging of onmiddellijke beloning tegenover staat. Klimaatverandering, uitputting van grondstoffen en technologische wegwerpcultuur blijven bestaan omdat de pijn ervan te langzaam en te diffuus is om het comfort en de groei-impulsen van vandaag te doorbreken.

Het universum kent geen richting, geen betekenis, geen doel. Het idee dat een soort die amper een paar duizend jaar technologiegeschiedenis heeft opgebouwd, “de planeet moet sturen”, is vanuit kosmisch perspectief irrelevant. De planeet had geen plan voor dinosaurussen, voor het ontstaan van zuurstof in de atmosfeer, of voor het uitsterven van soorten. De vraag is niet waarom de aarde stuurloos is, maar waarom de mens denkt dat het anders zou moeten zijn.

Misschien bedoel je met het sturen van de Aarde, vooral het sturen van het bewustzijn van de mens.

Want de mens heeft het vermogen om collectief te kiezen voor langetermijnprojecten, zoals piramides en eeuwenoude kathedralen bewezen. Maar die projecten ontstonden pas als er voldoende macht, gedeeld geloof en een dreiging van sterfelijkheid was die individuen dwong om deel te nemen aan iets groters dan henzelf. Als de mens een nieuwe piramide wil bouwen – van visie, richting en planetaire coördinatie – dan vereist dat een systeem waarin langetermijnbelangen tastbare voordelen geven in het heden, of waarin de kosten van kortetermijndenken ondraaglijk hoog worden.

Tot die tijd is de aarde niet stuurloos, maar eenvoudig op weg naar een volgende fase, met of zonder mens, terwijl de mens zelf stuurloos blijft in een universum dat geen kaart of route kent.”

Bronnen & Referenties

1. Kortetermijndenken in politiek en bedrijfsleven

• Dambisa Moyo in Vanity Fair — benadrukt hoe het Westen verstrikt zit in kortetermijndenken: CEO’s blijven steeds korter, bedrijven bestaan minder lang en beleggingshorizon is dramatisch verschoven naar seconden. Het fragment illustreert hoe kortetermijndenken innovatie en langetermijngroei ondermijnt. Vanity Fair.
• Financial Times: “What do we want? Everything. When do we want it? Right now!” — Brits onderzoek toont dat mensen politieke “lange termijn” plannen (5–10 jaar) als onrealistisch ervaren; effect is dat beleidsbeslissingen nauwelijks verder reiken dan verkiezingscycli. Financial Times.
• Wired: “With the Clock Running Out, Humans Need to Rethink Time Itself” — bespreekt hoe klimaatverandering en geglobaliseerde crises ons tijdsbesef versnellen. Aanbevelingen zoals vertraging van besluitvormingsprocessen en verlaging van stemgerechtigde leeftijd worden genoemd. WIRED.

2. Gedrags- en cognitieve mechanismen van kortetermijndenken

• Behavioral Economics – Bounded rationality — mensen hebben beperkte wilskracht en zijn geneigd kortetermijnbeloningen boven lange termijn te verkiezen. Dit verklaart onze onvermogen om duurzame keuzes vol te houden. Wikipedia.
• Planning Fallacy — mensen onderschatten structureel de tijd, kosten en risico’s van toekomstige projecten, mede door optimisme en cognitieve biases. Wikipedia.
• Optimism Bias — deze bias zorgt ervoor dat we toekomstprojecties te rooskleurig inschatten — meespelende factoren bij beleids- en bouwprojecten. Wikipedia.
• Planning Fallacy op grotere schaal – Malevolent Hiding Hand — veel grote projecten falen omdat de ‘hiding hand’-illusie hen blind maakt voor werkelijke kosten en tegenvallers. arXiv.

3. Systeemdenken en duurzaam kapitalisme

• Systemisch denken tegen kortetermijndenken (Emerald Insight) — kortetermijndenken heeft diepgewortelde oorzaken zoals aandeelhoudersdruk, bestuurssystemen en mismanagement; systeeminterventies kunnen langetermijnwaarde promoten. Emerald.
• UN Global Compact over kortetermijndenken — kortetermijnfocus in investeringsmarkten ondermijnt strategische duurzaamheid en innovatie. UN Global Compact.
• Capitalism in the Very Long Term — kapitalistische structuren neigen ernaar kortetermijnbelangen te beschouwen als norm, wat langdurige investering in wereldvrede of ecologie onmogelijk maakt. De Gruyter Brill.
• Sustainable Capitalist Paradigm — spreekt over het verschuiven van winstmaximalisatie naar een systeem waarin menselijke, ecologische én economische belangen in balans zijn. Wiley Online Library.
• Short-Termism en duurzaamheid (opendemocracy) — toenemende activistische kritiek op financiële systemen die hyperkortetermijnmonsters maken van bedrijven: grote focus op winst, weinig op duurzame waarde. New thinking for the British economy.