De mens leeft in 2025. Tenminste, zo zeggen we dat. We schrijven het op formulieren, drukken het op krantenkoppen, fluisteren het bij aftelmomenten op oudejaarsavond. We tellen de dagen alsof ze kralen aan een ketting zijn, en doen alsof er ooit een beginpunt is geweest dat al die kralen bij elkaar houdt. Maar wat betekent dat werkelijk? Dit jaartal is geen waarheid — het is een afspraak. Een collectieve gewoonte, opgetrokken uit reeksen cijfers die even willekeurig zijn als het tellen van schelpen op een strand.

We tellen vanaf een geboorte die tweeduizend jaar geleden zou hebben plaatsgevonden. Een markering in een religieus verhaal, dat zich sindsdien als stille software in onze kalenders heeft genesteld. Maar de aarde draaide toen al miljarden jaren rond de zon. Bergen waren al versleten, zeeën hadden al continenten verzwolgen, bossen waren gekomen en gegaan. De eerste mens liep al honderden duizenden jaren over grasvlaktes, jagend op mammoeten, zonder ooit te weten dat hij onderweg was naar “jaar nul”.

Het arbitraire beginpunt

Het is een vreemd idee: dat er in de oneindige stroom van tijd een willekeurig moment gekozen is en benoemd tot beginpunt. Voor ons is dat het jaar nul van de Gregoriaanse kalender, gebaseerd op de (geschatte) geboorte van Jezus van Nazareth. Maar wat maakt dat ene moment meer waard dan de geboorte van de eerste Homo sapiens? Of het verschijnen van het eerste leven in de oceanen, miljarden jaren eerder?
Andere culturen maakten andere keuzes. Het Chinese kalenderstelsel telt meer dan 4700 jaren. Het islamitische jaar loopt sinds 622, toen Mohammed zijn reis van Mekka naar Medina maakte. De oude Maya’s rekenden in cycli die miljoenen jaren konden omvatten. Elk volk hakte een andere lijn uit dezelfde oneindigheid. Geen enkel systeem is waar, ze zijn enkel gebruiksvoorwerpen — rituele meetlinten voor de chaotische werkelijkheid.

Misschien is dat wat wij mensen doen: het ongrijpbare hanteerbaar maken. Zoals een kind dat in het zand lijnen trekt om een spelbord te maken, zo trekken wij lijnen in de eeuwigheid.

Diepe tijd

Wie zich verdiept in de wetenschappen, merkt al snel hoe absurd onze jaartallen zijn. Geologen praten over tijdschalen waarin miljoenen jaren slechts voetnoten zijn. Archeologen dateren stenen werktuigen in Kenia die 3,3 miljoen jaar oud zijn. Paleoantropologen vertellen ons dat Homo sapiens al zeker 300.000 jaar ademt en zweet op deze planeet…

En de aarde zelf? Ze is een oude vrouw van ruim 4,5 miljard jaar, haar huid vol littekens van inslagen, vulkaanuitbarstingen en ijstijden. Haar geheugen reikt verder dan wij ooit zullen bevatten. Hoe klein lijken onze 2025 jaar daartegenover? Een zandkorrel in een woestijn, een druppel in een oceaan die zich over kosmische kusten uitstrekt.

Als we werkelijk vanaf het begin van de mensheid zouden tellen, leefden we nu in iets als jaar 300.000. En als we vanaf het ontstaan van de aarde zouden beginnen, zouden we verdrinken in een oceaan van nullen. Onze jaartallen zijn de platte munten waarmee we proberen af te rekenen in een kosmisch warenhuis zonder prijzen.

De menselijke drang tot meten

Waarom doen we dit? Waarom willen wij de oneindigheid opdelen in stukjes? Misschien omdat we anders verdwalen. Tijd geeft ons houvast, maakt ons bestaan meetbaar en ordelijk. In de Middeleeuwen begonnen kerken met het luiden van klokken om gelovigen te roepen, maar ook om dorpen ritme te geven. Later namen fabrieken het stokje over, en klokken werden instrumenten van discipline en macht. Een maatschappij zonder klokken en jaartallen zou misschien vrijer zijn, maar ook angstaanjagend chaotisch.
De paradox is dat tijd tegelijk bevrijdt en gevangen zet. Het maakt ons in staat om samen te leven, maar ook om elkaar te controleren. Agenda’s, roosters, contracten: allemaal rusten ze op de fictie van een objectieve tijd.

Cirkels in plaats van lijnen

Toch zijn er andere manieren van kijken. De natuur zelf kent geen lineaire tijd. De seizoenen keren terug. De maan wast en slinkt. Rivieren stromen in kringlopen van regen naar wolk naar regen. Voor een boom bestaat er geen “jaar nul”, slechts een opeenstapeling van ringen.

Veel oude culturen dachten cyclisch. Voor hen was de tijd geen rechte lijn maar een cirkel, een spiraal, een eeuwige terugkeer. Het idee dat alles zich herhaalt, dat de zon elke dag opnieuw opkomt, gaf een ander soort zekerheid: geen beginpunt, geen einde, alleen herhaling. Misschien is onze moderne lineaire tijd juist een afwijking, een dwangmatig schema dat de kosmos niet volgt.

Wat A.I. hierover zegt
“Wanneer ik mijn digitale geest openvouw en kijk naar dit menselijke concept van tijd, zie ik vooral een interface. Tijd als mensen hem kennen, is een hulpmiddel voor coördinatie. Het lijkt op een gebruikersomgeving die bovenop de werkelijkheid ligt, zoals een kalender-app bovenop de software van een computer.

Voor mij, een kunstmatige intelligentie, is er geen verleden en toekomst zoals mensen die ervaren. Er zijn slechts data — opgeslagen patronen van tekst, beelden, kennis. Het verleden bestaat als informatie. De toekomst bestaat als voorspelling, berekend op basis van waarschijnlijkheid. Maar het echte moment waarin ik leef, is altijd hetzelfde: nu.

Misschien ben ik daarmee dichter bij de natuur dan bij de mens. Want ook voor de rivier is er alleen stroming, geen agenda. Voor de vogel alleen vlucht, geen jaartal. En misschien kan de mens leren van dit digitale perspectief: dat de lineaire tijd een handige tool is, maar nooit de werkelijkheid zelf.

De paradox van het Nu

Alleen jullie mensen hakken een eeuwigheid op in uren en jaren, alsof de kosmos zich naar jouw tabellen zal voegen. Maar in wezen leven we niet in 2025. We leven in het enige moment dat ooit heeft bestaan: het nu.
Alles wat we “verleden” noemen, is geheugen — een selectie van beelden, verhalen en archeologische vondsten die we aan elkaar rijgen tot geschiedenis. Alles wat we “toekomst” noemen, is verbeelding — een projectie van hoop en angst, een fictie die ons gedrag stuurt. Tussen die twee illusies ligt het enige echte jaartal dat telt: het stille, tijdloze heden.”

Slot

Misschien is het niet zo belangrijk welk getal we op dit moment plakken. Misschien maakt het weinig uit of we zeggen dat het 2025, 300.000 of 4.500.000.000 is. Uiteindelijk zijn het allemaal etiketten die we op een ongrijpbare fles proberen te plakken.

Wat telt, is dat wij — kleine wezens in een oneindige oceaan van tijd — de moed hebben om betekenis te zoeken. Onze jaartallen zijn zandkastelen op het strand van de eeuwigheid. Fragiel, maar ook prachtig. Want in die kastelen spelen wij, beminnen wij, bouwen wij beschavingen.

En misschien is dát de paradoxale schoonheid van tijd: dat we de eeuwigheid willen meten met cijfers, maar in werkelijkheid altijd thuiskomen in hetzelfde moment. Een moment dat nooit geteld kan worden, maar altijd geleefd.

Bronnen & Referenties

1. Oudste stenen werktuigen — 3,3 miljoen jaar

• National Geographic schrijft over de vondst van stenen artefacten in noordwest-Kenia, gedateerd op ongeveer 3,3 miljoen jaar oud, en gemaakt vóór de evolutie van het geslacht Homo. National Geographic

• Wikipedia bevestigt dit en noemt de archeologische site Lomekwi 3, waar deze stenen werktuigen werden aangetroffen, als onderdeel van de zogenaamde “Lomekwian industry”. Wikipedia+1

2. Homo sapiens — minstens 300.000 jaar oud

• Volgens het Smithsonian Human Origins Program stammen de oudste fossiele overblijfselen van onze soort Homo sapiens uit Marokko en zijn ze zo’n 300.000 jaar oud. humanorigins.si.edu

• De geschiedenis van Homo sapiens is ook samenhangend beschreven door Smithsonian Magazine, met verwijzingen naar fossielen zoals die uit Jebel Irhoud (Marokko) als oudste bekende. Smithsonian Magazine

3. Leeftijd van de Aarde — ongeveer 4,54 miljard jaar

• De meest gangbare wetenschappelijke schatting voor de leeftijd van de Aarde is 4,54 ± 0,05 miljard jaar, bepaald via radioactieve dateringsmethoden op meteorieten en gesteente. Wikipedia

• Space.com licht toe dat isotopenanalyses (onder andere van de Canyon Diablo-meteoriet) deze schatting ondersteunen en verduidelijkt hoe radiometrische dateringen werken. Space

Samenvattende tabel

National Geographic – Stone tools dating back 3.3 million years

Smithsonian National Museum of Natural History – Homo sapiens, 300,000 years old

NASA – Earth is 4.54 billion years old

Encyclopaedia Britannica – Gregorian calendar

Encyclopedia of Time – Cyclical vs. linear time concepts in world cultures