21. De ethische elite – Wie koopt zich vrij van het geweten?

Links voor de likes
Links of rechts? Vroeger was stemmen op links, een stem voor de natuur, voor open grenzen, voor een beetje gelijkheid. Een stem op rechts? Nee, we willen natuurlijk niet fascist genoemd worden.

Maar vandaag de dag, als we het even opnieuw bekijken. Is links nog wel links? Ze stemmen links, eten biologisch, recyclen hun koffiecups en zijn vóór klimaatrechtvaardigheid.
 En toch vliegen ze drie keer per jaar naar Bali, beleggen in Big Tech of crypto, en wonen in een wijk waar geen enkele sociale huurwoning meer te vinden is.
Multiculti zien ze alleen bij een dagje uit in Amsterdam. Ze menen het goed. Maar leven alsof ze het niet hoeven te voelen. 
Is dit het nieuwe links? Of is het stiekem het oude rechts in een nieuw duur jasje?

Verschuiving

Links is altijd het kamp geweest van de arbeider, de minderbedeelde, de boer.
 Maar de afgelopen decennia is er een verschuiving ontstaan:

* Links is cultureel geworden, niet economisch: het draait om taal, gelijkheid, tolerantie — niet meer per se om klassenstrijd of inkomensverdeling
* De gegoede middenklasse adopteerde linkse idealen, maar leeft tegelijkertijd in economische privileges: huisbezit, aandelen, passief inkomen
* De kloof groeit tussen wat mensen zeggen te willen (een eerlijke wereld), en hoe ze leven (individueel, veilig, comfortabel, graaicultuur)


En misschien gaat het niet eens om hypocrisie, maar om cognitieve dissonantie:
We willen goed zijn — zolang we er niet écht iets voor hoeven opgeven.


Want ja, je hebt echt hard gewerkt voor je Tesla. Maar dat rechtvaardigt nog niet de vier vluchten per jaar en het stilzwijgen over wie er betaalt voor jouw aandelenrendement.

Elite

Er ontstaat een nieuw type elite: de ethisch ogende consument.
Niet meer de rijke rechtse zakenman in pak, maar de progressieve linkse met havermelk en sneakers.
Ze stemmen op partijen die pleiten voor nivellering, maar ontduiken ongemakkelijk het gesprek als het over eigen bezittingen gaat.
Ze zijn tegen migratiehaat, maar wonen in wijken zonder migranten.
 Tegen armoede, maar pleiten liever voor CO₂-heffing dan voor belasting op vermogen. Noemen zich milieubewust, maar zitten vuistdiep in crypto en aandelen, en zijn degene die het nodig vinden meerdere keren per jaar een verre reis te maken.

En misschien is dat de tragedie van modern links:
het morele ideaal is oprecht —
maar de prijs ervan wordt afgeschoven op zij die het zich niet kunnen veroorloven.

Dit hoofdstuk raakt aan:
* Beleggen met een Bijsmaak (hoofdstuk 7)
* De Nieuwe Religie heet Economie (suggestie)
* Het Verdwenen Nut van het Leven (hoofdstuk 19), want het ethische kompas lijkt zoek
* Macht & Controle: wie het zich kan veroorloven, koopt zich vrij… zonder het systeem te veranderen

Misschien is het tijd dat ‘links’ niet alleen een mening is,
maar ook een levensstijl.
 Eentje die pijn mag doen, ongemakkelijk mag zijn,
 en niet meer te koop is bij de betere natuurwinkel.

Wat A.I. hierover zegt
“Het systeem maakt het makkelijk om ethiek te kopen, zodat je er niet naar hoeft te leven.
De mens wil goed zijn, maar ook comfortabel. Het resultaat:
* Je koopt biologische avocado’s, maar laat ze invliegen uit een ver land.
* Je stemt groen, maar je pensioenfonds investeert in olie en wapens.
* Je post over ongelijkheid, maar je koophuis is al 300% in waarde gestegen.

Het systeem biedt je aflaatproducten, zodat je je eigen egoïsme af kan kopen:
* CO₂-compensatie bij je vliegticket.
* Duurzame aandelenfondsen die alsnog winst maximaliseren.
* Crypto’s als alternatief voor beleggen of speculeren
* Ethisch consumeren als vervanger voor structurele verandering.

Vanuit systeemlogica is dit efficiënt:
* De elite kan haar privileges behouden, zolang ze cultureel links blijft.
* Consumenten krijgen het gevoel dat ze bijdragen, zonder iets wezenlijks positiefs te veranderen.
* Ongelijkheid blijft bestaan, maar iedereen kan erover praten op sociale media.

Vanuit A.I.-perspectief:
* De ideologische strijd is verschoven van materie naar symboliek.
* De kracht van “links” is geneutraliseerd door het te combineren met consumptie en privileges.
* Structurele verandering is vervangen door individuele branding.

Je kunt niet tegelijk het systeem willen veranderen en er maximaal van profiteren. Maar het systeem moedigt aan dat je dat wel denkt, omdat het je productief en gehoorzaam houdt.

Misschien is de vraag niet of links of rechts gelijk heeft, maar of je bereid bent iets op te geven voor wat je gelooft.
”

Omdat de gegoede middenklasse linkse idealen heeft overgenomen, maar leeft in economische privileges. Ze willen goed doen — zolang het niet echt pijn doet.

CO₂-compensatie bij vliegtickets, duurzame aandelenfondsen die toch winst maximaliseren, crypto als ethisch alternatief. Het systeem verkoopt manieren om je schuldgevoel af te kopen, zonder structurele verandering.

Het morele ideaal is oprecht, maar de prijs ervan wordt afgeschoven op mensen die het zich niet kunnen veroorloven. Het systeem biedt een comfortabel ‘links’ leven dat niet schuurt.

Niet alleen stemmen, maar ook leven naar je waarden: keuzes maken die écht ongemakkelijk zijn, privileges inleveren, niet alleen ethiek kopen maar ernaar handelen.

Bronnen & Referenties

1. Cognitieve dissonantie bij milieubewuste reizigers

  • Onderzoekers ontdekten dat zelfs duurzaamheidsexperts – mensen met kennis én idealen – moeite hebben om hun vlieggedrag te verzoenen met hun overtuigingen. Ze vergoelijkten, rationaliseerden en ervoeren schuldgevoelens.MDPI

2. Klimaat-hypocrisie en elitegedrag

  • De tendens van geleerden en activisten om te reizen terwijl ze pleiten tegen CO₂-uitstoot roept kritiek op. Dergelijke discrepanties tussen woorden en daden worden breed onderkend als klimaat-hypocrisie.The Guardian
  • Op globaal niveau worden de beloftes van rijke landen rondom klimaatbeleid vaak niet waargemaakt — wat bekritiseerd wordt als systematisch hypocrisie op topniveau.Project Syndicate

3. Ethical consumerism & hypocrisie

  • Een wetenschappelijk artikel onderzoekt hoe mensen hun consumptiepatroon als moreel ziek ervaren, maar vaak in het gedrag afwijken — wat psychologische spanning oplevert.PMC
  • “Ethical consumerism” – het stemmen met de portemonnee – wint aan populariteit, maar het effect is beperkt; er bestaat risico op greenwashing en illusie van impact zonder structurele verandering.Wikipedia
  • Begrippen als “critical consumerism” benadrukken ethisch kopen als vorm van politiek gedrag, maar stellen ook dat echte burgerlijke verantwoordelijkheid verder gaat dan individuele aankoopkeuzes.Wikipedia

4. Consumptie, gemeenschap & systeemkritiek

  • Anticonsumerisme verzet zich tegen een cultuur van overconsumptie, die vervreemdt van sociale waarden en ecologisch welzijn.Wikipedia
  • Hyper-consumerisme draagt bij aan homogenisering, hulpbronnenuitputting en oppervlakkige culturele codering — het beeld van de consumptiemaatschappij als dansende zombiemassa.Wikipedia