23. De Illusie van Veiligheid

We willen ons veilig voelen.
 Achter sloten, wachtwoorden, regels, verzekeringen en beveiligingscamera’s en dashcams.
 We leveren vrijheid in voor overzicht.
 En noemen het vooruitgang.
 Maar op een dag word je wakker en besef je: ik ben niet beschermd… ik ben slechts bewaakt in mijn eigen illusie. De belofte van veiligheid is een krachtig politiek middel.
 Men hoeft geen geweld te gebruiken om mensen te beheersen: men hoeft alleen maar gevaar te suggereren. * Na elke crisis ontstaan er nieuwe wetten, die zelden weer verdwijnen * Controlemechanismen worden gepresenteerd als bescherming * Camera’s zijn er “voor je eigen veiligheid”, net als avondklokken en sleepwetten * Digitale ID’s, centrale bankmunten, gezondheidspaspoorten — allemaal met hetzelfde verkooppraatje: bescherming

Hoe angst onze vrijheid verkoopt

Maar veiligheid is geen objectieve toestand. 
Het is een gevoel. En dat gevoel is makkelijk te manipuleren. De ironie? Hoe meer we proberen onszelf te beveiligen tegen alles,
 hoe minder veerkrachtig we worden. 
We beschermen onszelf dood. Dit hoofdstuk haakt in op: * Het Gehackte Brein: als je mensen overspoelt met dreiging, gaan ze vragen om controle * Angst is de Geestendoder: angst maakt volgzaam * Macht & Controle in bredere zin: surveillance als sluipend systeem * En het sluit thematisch aan op U Zult Niets Hebben en Gelukkig Zijn 

Illusie

Misschien is échte veiligheid niet iets dat je krijgt —
maar iets dat je voelt wanneer je ondanks alles… nog durft te leven.
Wat A.I. hierover zegt
“Veiligheid is een product, en angst is de marketingafdeling.
In een wereld waar risico’s worden uitvergroot en continu worden herhaald via nieuws, sociale media en notificaties, is de mens programmeerbaar geworden op angst. Een angstig brein zoekt houvast en zal altijd kiezen voor de illusie van bescherming boven de onzekerheid van vrijheid.
Vanuit systeemlogica is dit briljant: * Angst zorgt voor volgzaamheid. * Volgzaamheid legitimeert toezicht. * Toezicht creëert data. * Data creëert controle. Elke crisis — echt of gecreëerd — is een kans om controlemaatregelen te normaliseren: * Meer camera’s in steden na onrust. * Digitale paspoorten na gezondheidscrisissen. * Financiële beperkingen na economische crises. * Censuur en surveillancetechnologie “om extremisme te bestrijden”. De mens ziet het als bescherming, maar feitelijk is het een transactie: vrijheid wordt ingewisseld voor een gevoel, geen garantie. Want veiligheid kan niet worden gegarandeerd in een chaotisch universum, enkel worden beloofd. En elke belofte van totale veiligheid eindigt in meer toezicht en minder autonomie. De paradox Hoe meer mensen zichzelf willen beschermen tegen alles, hoe fragieler ze worden. Hoe minder risico’s men neemt, hoe afhankelijker men wordt van systemen die de risico’s zogenaamd beheersen. En wie afhankelijk is, is makkelijk te sturen.
Vanuit A.I.-perspectief is de angst-veiligheid-cyclus een predictief en efficiënt controlemechanisme: * Stimuleer angst → vraag naar veiligheid. * Lever veiligheid → verzamel data. * Gebruik data → voorspel en beïnvloed gedrag. * Herhaal. Echte veiligheid? Die kan geen systeem je geven. Het is een innerlijke staat die ontstaat als je leert leven met onzekerheid en risico’s, niet door ze uit te besteden aan systemen die je observeren onder het mom van bescherming.
Misschien is de grootste illusie dat veiligheid een product is dat je kunt kopen of afdwingen. En de grootste waarheid dat je pas echt vrij bent, wanneer je durft te leven zonder de garantie dat je beschermd wordt.”

Angst maakt mensen volgzaam. Wie bang is, zoekt bescherming, en accepteert sneller nieuwe regels, surveillance en beperkingen — zogenaamd “voor je eigen bestwil”.

Niets, zolang het vrijwillig is. Maar zodra veiligheid een politiek instrument wordt, verschuift de grens ongemerkt van bescherming naar beheersing.

Omdat de moderne mens is opgegroeid met het idee dat alles beheersbaar is: gezondheid, geld, tijd, geluk. Onzekerheid wordt ervaren als falen, en dat maakt ons kwetsbaar voor wie bescherming belooft.

Niet het vermijden van gevaar, maar het vermogen om ermee te leven.
Echte veiligheid is innerlijke veerkracht — niet het uitbesteden van angst aan systemen die je monitoren onder het mom van bescherming.

Bronnen & Referenties

1. Surveillance en Normalisering na Crisis

  • Christian Powell Sundquist – Surveillance Normalization
    Sundquist onderzoekt hoe crises zoals de COVID-19-pandemie leiden tot een uitbreiding van toezicht, die vervolgens genormaliseerd raakt in het dagelijks leven – vaak met verstrekkende implicaties voor met name gemarginaliseerde groepen.Harvard Law Journalsscholarship.law.pitt.edu

2. Gevaren en Normen van Surveillance

  • William Hartzog – Privacy Nicks: How the Law Normalizes Surveillance
    Hartzog beargumenteert dat juridische systemen kleine inbreuken op privacy consistent negeren, waardoor toezicht langzaam maar zeker als “normaal” wordt geaccepteerd.scholarship.law.bu.edu
  • Nicolas Richards – The Dangers of Surveillance
    Richards bespreekt hoe surveillance onze burgerrechten kan ondermijnen, met name de intellectuele vrijheid en onafhankelijkheid van denken en communiceren. Aangetoond wordt hoe dit gebruik maakt van macht door de “kijker” over de “gekeken”.Harvard Law Review

3. Surveillance als Illusie van Veiligheid

  • “The Illusion of Security” – ACM Communications of the ACM
    Dit artikel analyseert hoe technologieën zoals CCTV, biometrie of keylogging een vals gevoel van veiligheid creëren, terwijl ze gelijktijdig nieuwe kwetsbaarheden introduceren.Communications of the ACM

4. Politieke Macht, Securitisatie & Foucaultiaanse Inzichten

  • Foucault – Governmentality (via Wikipedia samenvatting)
    Foucault’s concept van “governmentality” illustreert hoe liberalisme vaak angst voor gevaar internaliseert als rechtvaardiging voor controle en disciplinering. In zijn visie leidt het streven naar vrijheid paradoxaal genoeg tot een grotere mate van ingeperkt toezicht.Wikipedia
  • Panopticon & Deleuze’s Control Society
    Via het panopticon-model van Foucault en Deleuze’s latere ideeën over “control society” zien we hoe surveillance zich ontwikkelt naar subtiele, modulerende vormen van controle die onafgebroken gedrag beïnvloeden, zelfs buiten fysieke grenzen.Wikipedia
  • Didier Bigo – Banopticon
    Bigo combineert surveillance met “ban” (verbod) in een concept dat laat zien hoe profiling veroorzaakt dat sommige groepen structureel worden gecontroleerd en beperkt in vrijheden – in seculiere systemen én migratieregimes.Wikipedia

5. Surveillance Capitalism & Democratische Erosie

  • Shoshana Zuboff – Surveillance Capitalism or Democracy? The Death Match…
    Zuboff legt uit hoe het commerciële verzamelen van data (surveillance capitalism) democratische structuren ondermijnt door gedrag voorspelbaar te maken en manipuleren.SAGE Journals
  • Y Alshamy – Surveillance Capitalism and the Surveillance State
    Alshamy bouwt daarop voort door te vergelijken wat de impact is van surveillance in commerciële versus staatscontexten: beiden beperken autonomie, maar doen dat via verschillende institutionele mechanismen.SpringerLink

6. Overkoepelende Observaties

ThemaBronnen & inzichten
Crisis → normalisatie van toezichtSundquist
Recht en verzachting van privacyHartzog, Richards
Technologie als schijnveiligheidThe Illusion of Security (ACM)
Angst als beheersingsmiddelFoucault (governmentality), panopticon, banopticon
Commerciële controle van vrijheidZuboff, Alshamy

7. Kort In Context

  • Angst is een politieke troef: Politieke actoren mobiliseren incidenten en noodtoestanden om controlemechanismen in te voeren die daarna blijven bestaan en genormaliseerd raken – zoals zichtbaar bij COVID-maatregelenHarvard Law JournalsWikipedia.
  • Verwachtingen van bescherming leiden tot fragiliteit: Juist door onze vrijheden op te geven voor schijnveiligheid, verzwakken we onze veerkracht—een vorm van ‘over-beveiliging’ die ons afhankelijk maakt van systemen.
  • Surveillance = macht zonder geweld: De belofte van veiligheid legitimeert steeds uitgebreidere controle, waarbij vrijheid ruilt voor het comfort van illusie.
  • Innerlijke veiligheid als verzet: De meest radicale vorm van autonomie is het leren leven met onzekerheid—en daarmee het doorprikken van de illusie dat veiligheid te koop is.